Tóm Tắt: Chiến tranh Tây Sơn – Chúa Nguyễn 1771 – 1802 @Dã Sử

Từ năm 1765 Lúc này Đại Việt đang bị. chia cắt làm hai miền đã ngoài từ sông. Gianh Chở ra nằm dưới quyền kiểm soát. của Chúa Trịnh đang trong từ sông danh. trở vào nằm dưới sự kiểm soát của chính. quyền Chúa Nguyễn các Chúa Nguyễn khai. khẩn đất hoang mở rộng và hoàn thiện. phần lãnh thổ phía Nam đất nước rất được. lòng người dân Nam Bộ vì vậy năm ấy sau. khi chúa Nguyễn Phúc khoát qua đời chính. sự chính quyền Chúa Nguyễn bắt đầu trở. nên rối ren theo lý thì người con thứ. hai của chúa Nguyễn Phúc khoát là Nguyễn. Phúc Luân lên ngôi nhưng Trương Thúc. Loan Ngô Quyền Thế lần thông minh tài. trí liền lập kế rất đi làm người con thứ. 16 của Nguyễn Phú Quốc là Nguyễn Phúc. Thuận nên ngôi chúa nhằm dễ bị thao túng. Nguyễn Phúc Luân chết đi đã nghĩ ra đến. lượt người con thứ hai của chính cung. của Nguyễn Phúc khoát là Nguyễn Phúc.

Dương Lên kế vị điều này gây nên căng. Vẫn trong triều đình và cả lòng dân năm. 1771 ba anh em Nguyễn Nhạc Nguyễn Huệ. Nguyễn Lữ được thầy dạy Trương Văn Hiến. chuyển ý chí nên đứng lên khởi nghĩa ở. ấp Tây Sơn Bình Định dưới lá cờ đỏ. Dương diệt Loan em đang hết sức ngán. ngẩm Chúa Nguyễn Chính sự phiền hà nên. viên theo rất đông quân Tây Sơn vừa đi. vừa là hết ở Mỹ nên dân gian khi ấy có. câu Minh chiều là bình Quốc phó đi ngó. là binh Hoàng Tôn năm 1773 sau khi đã. cùng cố gắng cứ lực lượng cũng như vũ. khí Nguyễn nhà quyết định khởi binh đánh. thành Quy Nhơn theo như nguồn dữ liệu. Nguyễn Nhạc dùng mưu tự chui vào cối để. người dân Bác tới trong tuần phủ quy. nhơn tuần phủ Quy Nhơn là Nguyễn Khắc. Tuyên tưởng thật Tuy nhiên Nguyễn Nhạc. phá cũi rồng già Thành Quy Nhơn bị phá. tháng 11 năm 1713 Chúa Nguyễn cho người.

Đi theo 2 đường thủy bộ từ Quảng Nam vào. đánh Quy Nhơn nhưng nghĩa quân Tây Sơn. đánh cho tan tác cả hai cánh quần Quy. Nhơn là vùng đất chiến lược tối quan. trọng của vùng Nam Trung Bộ chiếm được. Quy Nhơn là có thể chiếm được cả khu vực. này Đồng thời Mở cánh cổng đánh xuống. phía Nam Sau khi chiếm được Quy Nhơn anh. em Tây Sơn bắt đầu đánh số Phú Yên cuối. năm 1773 toàn bộ khu vực từ Quảng Ngãi. Phú Yên Diên Khánh Bình Khang và Bình. Thuận nằm dưới quyền kiểm soát của quân. Ừ. đầu năm 1774 Chúa Nguyễn sai tôn thất. hàng và Quảng Nam rèn quân Tây Sơn nhưng. tôn thức Thăng vừa thấy quân Tây Sơn đã. cụp đuôi lần mất Nguyễn Nhạc được đà. Tiến và Quảng Nam như những quân Nguyễn. Dòng Nguyễn Cửu giật đánh lùi phải rút. về giữa năm 1714 Chúa Nguyễn cử Tống. Phước Hiệp đem quân từ Gia Định theo 2. đường thủy bộ tấn công Tây Sơn Tống.

Phước Hiệp Chiến Thắng giành lại được. Bình Thuận Bình Khang và Diên Khánh. Ừ đầu năm 1774 Chúa Trịnh Sâm phái Hoàng. Ngũ Phúc Bình Quân Nam Tiến diệt quân. Nguyễn cũng lấy cái lý do là Diệp Loan. và lập Dương quần Trịnh tiến như vũ bão. chẳng mấy chốc đã đến Quảng Nam Nguyễn. Phúc Tần sợ hãi tháng 11 năm 1714 đem. chưng Thúc Loan giao nộp nhưng quân. Trịnh vẫn cứ thế tiến vào Chiếm Lấy Phú. Xuân Nguyễn Phúc thuần cùng Nguyễn Phúc. Ánh bỏ trốn theo đường biển và gia đình. phòng nguyễn thúc giường làm thế từ rồi. đề Dương ở lại Quảng Nam tháng 2 năm. 1775 Hoàng Ngũ Phúc tiếp tục tiến vào. Quảng Nam Nguyễn nhạc say lý tài đoán. Nguyễn Quốc Dương về Hội An Quân trình. và quân Tây Sơn đụng độ nhau Nguyễn nhà. cử 2 tướng người Trung Quốc là lý tài và. tập Đình đến đánh của chị nhưng tôi to. tự mình bỏ chạy về Trung Quốc qua đường.

Biển lý tài rút về Quy Nhơn chủ nhân của. chứng đánh bại quân Tây Sơn ở Quảng Nam. Tống Phước Hiệp lại đem quân từ bình. Khanh ra chiếm lại được Phú Yên Tây Sơn. Chỉ Còn qua Ngãi và thủ phủ quy nhơn bây. giờ Tây Sơn ở thế bánh mì kẹp thịt nằm. bắt đầu Đánh nhuyễn ngạc nhận thấy quần. Trịnh mạnh hơn không thể đánh bại liền. ra hành quân Trịnh xin làm Tiên Phong đi. đánh của Nguyễn Hoàng Ngũ Phước muốn. mượn quân Tây Sơn diệt Chúa Nguyễn liền. chất thuật phong tướng cho anh em Nguyễn. Nhạc Bắt Nguyễn nhạc Trả Lại Nguyễn Phúc. Dương tạm Yên với quân Trịnh như nguyễn. nhạc Chỉ còn đường đánh Phú Yên để tự mở. rộng nếu không sẽ lại đâu vào đấy lại bị. quân sự đánh úp tháng 7 năm 1775 Nguyễn. Nhạc xài Nguyễn Huệ đi vào Nam đánh một. mặt Nguyễn Nhạc cho người giả vờ đẹp. Nguyễn Quốc Dương đến Phú Yên Ban với. Tống Phước Hiệp đem giường nên Lạy chúa.

Một mặt trong Nguyễn Huệ đến cánh úp Phú. Yên Tống Phước Hiệp và đặt bàn bạc thì. bị Quân Nguyễn Huệ đánh Tống Phước Hiệp. bỏ chạy Bùi Công kế Đạt giữ mình Khanh. Tống Văn Khôi đang giữ Diên Khánh đến. cứu nhưng đều bị Nguyễn Huệ giết Nguyễn. Huệ để Phú Yên lại giao trong Nguyễn Văn. Hưng và Lê Văn Lộc ko giữ dù anh nghe. quân Tây Sơn đang Tiến Hoàng Vũ phúc cho. quân tiến vào Quảng Ngãi nhưng nghe Tây. Sơn đã chiếm lại Phú Yên thì lại rút về. Quảng Nam ít lâu sau Hoàng Vũ Phúc tuổi. già sức yếu liền rút luôn khỏi Quảng Nam. về Phú Xuân rồi rút hẳn về phía bắc qua. đời trên đường về Bắc quần chị vừa rút. tháng 11 năm 1715 Tôn Thất quyền và Tôn. hát xuân hay cựu thần của Chúa Nguyễn. Liên Nổi Dậy chiếm lại Quảng Nam Nguyễn. nhà cử đạo Xuân Phong ra đánh dẹp quân. Tây Sơn nhanh chóng chiến thắng rồi. chiếm lại Quảng Nam Nguyễn nhạc nền thay.

Nguyễn và xuân đang giữ Quảng Ngãi bằng. Đặng Xuân Phong và cử Nguyễn Văn Tuyết. trấn thủ Quảng Nam đến đây bác Nam tạm. Yên Tây Sơn tập trung Nam Tiến dịch quân. Nguyễn lúc mấy giờ lý tài vì ghen tức. với Nguyễn Huệ lên đầu hàng Chúa Nguyễn. bây giờ lại mất khu vực Phú Yên và Bình. Thuận chúa Nguyễn ở gia đình lại được. Mạc Thiên tứ ở Hà Tiên giúp đỡ các tướng. Tống Phước Hiệp Đỗ Thành nhân đều quy tụ. về gia đình phòng trợ nền thế lực bắt. đầu mạnh trở lại tháng 2 năm 1776 Nguyễn. Nhạc Nguyễn Lữ theo đường biển và đánh. Gia Định Quân Chúa Nguyễn không kịp cho. nên tệ lại những các tướng tài của Chúa. Nguyễn đã về gia đình giúp sức nên. Nguyễn Liên cướp phá Gia Định rồi quay. về Quy Nhơn Tống Phước Hiệp qua đời lý. tài và Đỗ Thanh nhân có mâu thuẫn nên. đánh nhau Nguyễn Phúc Dương chạy khỏi. Quy Nhơn trở về giàn hoa lý tay ép thần.

Nhường ngôi cho dương tháng 3 năm 1777. Nguyễn Nhạc lại Cửu Nguyễn Huệ đánh Gia. Định lần hai Mỹ tại thua đem hai chú. Nguyễn bỏ chạy về Hóc Môn thì gặp Quân. đổi thành ngân đoán được giết chết quân. thần của Chúa Nguyễn chia làm hai đạo. thuần Đi theo nhân gian tranh gian còn. Dương theo Trương Phước Thuận ra tay phụ. Nguyễn Huệ chia quân ra làm hai đạo đánh. cho cả hai thua tan tác phần và nhân. thua liền chạy về Cần Thơ cầu cứu Mạc. Thiên tứ còn Dương chạy về Bến Tre. Nguyễn Huệ đánh bại Mạc Thiên tứ thuần. sang ngang đi cầu cứu Chu Văn Tiếp và. Trần Văn thức chuẩn bị thức đến Biên Hòa. khi bị quân Tây Sơn giết Chu Văn Tiếp bỏ. chạy Nguyễn Nhạc chiến lại Phú Yên và. Bình Thuận tháng tư năm 1717 Nguyễn Huệ. cho đánh Bến Tre bắt được Dương đem ra. xử tử tháng 10 năm 1777 phần thua trận. liền trái ở Long Xuyên đang chờ tàu vượt.

Biển cầu cứu nhà Thanh thì bị quân Tây. Sơn Quy kịp bắt được đèn sư tử chỉ còn. Nguyễn Phúc Ánh trốn thoát ra đảo Thổ. Chu đến đây quân Tây Sơn đã làm chủ toàn. bộ khu vực Nam Bộ Nguyễn Huệ quay về Quy. Nhơn năm 1777 Nguyễn Nhạc xưng đế tự. dưng là Thái Đức đế đóng đồ tại Đồ Bàn. Quy Nhơn sau khi Nguyễn Huệ quay về Quy. Nhơn Đỗ Thanh Nhân đoán Nguyễn Ánh quay. lại Long Xuyên Khởi Bình rồi chiếm lại. Gia Định và khu vực Nam Bộ từ quân Tây. Sơn Nguyễn Ánh dưới sự cố vấn của bá Đa. Lộc Liên củng cố lực lượng đánh bại quân. Tây Sơn tại Bình Thuận năm 1781 Nguyễn. Ánh lo sợ Đỗ Thành Nhân uy quyền quá lớn. liền sự tự nhân Nguyễn Nhạc thay thế. Liên cùng em là Nguyễn Huệ và đánh Gia. Định vào năm 1782 ánh thua to phải chạy. về Hậu Giang rồi gọi Nguyễn Hữu Thụy. sang Xiêm cầu viện Tây Sơn chiếm lại Nam. bộ liền giao hảo với trường nạp để lùng.

Bắt Nguyễn Ánh quần Chân Lạp bắt được. quân cầu viện của ánh ánh phải bỏ chạy. ra đảo Phú Quốc tháng 6 năm 1782 Thái. Đức đế và Nguyễn Huệ rút về quê cho dù. Phan Thiết ở Bình Thuận Đón ánh về và. lại chiến lược Gia Định tháng 2 năm 1783. Nguyễn Huệ được cử đi đánh Gia Định Ánh. lại thua to và chạy về Hà Tiên rồi từ Hà. Tiên chạy ra Phú Quốc quần tây giới muốn. Tận Diệt nên đuổi theo đến tận Phú Quốc. Ánh phải Chạy lòng vòng hết bảo này đến. đảo khác rồi nhờ có cơn bão Mà tàu Tây. Sơn không tìm được ánh mới thoát thân. rồi tự mình sang Xiêm cầu cứu Nguyễn Huệ. cho Trương Văn Đà giữ Gia Định tháng 2. năm 1784 Nguyễn Ánh và vua xiêm là chất. Chi Gặp mặt tại bàn cốc của Diêm đồng ý. dùng gậy Ánh cùng với sự giúp đỡ của. quân Trần Lạc đến đánh Tây Sơn liên quân. ban đầu Thắng Như chẻ tre cứ thế Đánh. Cắp và khu vực Nam Bộ và chiếm được.

Nhiều đất đai Tuy nhiên Nguyễn Huệ Từ. Quy Nhơn đã vào dùng mưu rũ liên quân. vào trận nhựa Rạch Gầm Xoài Mút để U19. rạng sáng 20 tháng 1 năm 1785 trận rạch. gầmxoài mút diễn ra liên quân Xiêm. Nguyễn Trần Lập thất bại nhục nhã của. riêng bỏ chạy Nguyễn Ánh lại chạy ra đảo. Thổ Chu rồi lại chạy sang xiêm lưu vong. ở số 786 Tây Sơn diệt Trịnh nhà Tây Sơn. thống nhất là Bắc năm 1787 đến năm 1789. nhân Tây Sơn có tranh chấp nội bộ dẫn. đến Việc Nguyễn Huệ lên ngôi hoàng đế. thay thế cho vua Nguyễn nhạc và Nguyễn. Huệ phải ra Bắc lao phá quần thành do Lê. Chiêu Thống giúp về Nguyễn Ánh trở về. nước ông chiếm lại Long Xuyên rồi quay. lại cần giờ để tiến vào thành Gia Định. Nguyên nữ nghèo Nguyễn Ánh trở lại sợ. hãi láng về Biên Hòa để gia đình cho. Phạm Văn tham trông coi sau đó nguyễn nữ. cũng rút về Quy Nhơn được sự ủng hộ của.

Nhân dân Nam Bộ vẫn còn lưu luyến Chúa. Nguyễn Công việc chưa hàng được các. tướng sĩ Tây Sơn Nguyễn Ánh nhanh chóng. chiếm lại được toàn bộ khu vực Gia Định. và đến tháng 9 năm 1789 thì làm chủ được. vùng này Tây Sơn lại mất Hà Sau khi. chiếm lại được gia đình Nguyễn Ánh với. sự giúp đỡ của bá Đàn Lộc đã tổ chức lại. chính quyền quân sự kinh tế vùng này. khiến sức mạnh của quân Nguyễn ngày một. mạnh lên và đã có thể cạnh tranh được. với quân Tây Sơn năm 1790 Nguyễn Ánh ra. Lê Văn Quân đi đánh chiếm Phan Rí và. Bình Thuận lêu anh Cửu giữa Phan Rang. còn Võ Tánh giữa Phan Rí Sau đó ông lại. cho gọi Võ Khánh về quân Tây Sơn bao vây. Thành Phan Rang Lê Văn Quân chạy về Phan. Rí quần tây sơn lại bao vây Phan Rí. Nguyễn Ánh phải sai Nguyễn Huỳnh Đức và. Võ Tánh đến giải vây Nguyễn Ánh phải rút. quân về Gia Định cho Lê Văn Quân về.

Hương Phước Bình Phước năm 1792 vua. Quang Trung cho cướp biển đến cướp phá. Bình Khang Bình Thuận để dạ Nguyễn Ánh. Nguyễn Ánh sáng đó thì Nguyễn Nhật ở Quy. Nhơn có nhiều tàu bè ở Thị Nại mà không. Khoảng bị liền ra quân đốt phá rồi về. Nguyễn Ánh Sao lại xuyên lấy Bình Thuận. nhưng rồi lại rút về gia đình quan Trung. và Nguyễn Nhạc bạn nhau hợp lực Nam Tiến. tiêu diệt triệt để quân của Nguyễn Ánh. Nguyễn Ánh nhắn không thắng nổi đang lo. lắng thì vừa quanh xung đột ngột qua đời. con trai là quanh toàn lên ngôi tức cảnh. Thịnh cảnh Thịnh hãy còn nhỏ chưa hiểu. việc triều chính trong triều Tây Sơn ra. lục đục nội bộ liên miên Nguyễn Nhạc là. có ý nghi ngờ càng Thịnh Đây là cơ hội. ngàn vàng cho Nguyễn Ánh lật đổ Tây Sơn. năm 1793 Nguyễn Ánh cùng hàng loạt danh. tướng khi chiếm lần lượt Phan Rang Nha. Trang Diên Khánh Phú Yên rồi vây Thành.

Quy Nhơn của Nguyễn Nhạc Nguyễn Nhạc cầu. cứu Phú Xuân Cảnh Thịnh cho quân và cứu. quần Nguyễn Ánh rút về trên đường về. Nguyễn Ánh trọ Nguyễn Văn Thành giữ. Duyên Khánh Nguyễn Huỳnh Đức giữ bình. Khang tháng 11 âm lịch năm 1793 Nguyễn. Ánh cho Thái tử càng ra giữ Duyên tháng. cùng năm đó nguyễn nhạc qua đời Nguyễn. Ánh với hợp với mùa diêm và vua vạn. tượng cho con đến quấy rối phía tây Nghệ. An của Tây Sơn Việc này làm cho Tây Sơn. suy yếu đi đáng kể năm 1794 cảnh Thịnh. Cửu Phạm Văn Hưng và Trần Quang Diệu và. Quy Nhơn đánh Nguyễn Ánh quân Tây Sơn. tiến rất nhanh với lấy Diên Khánh Nguyễn. Văn Hưng đem quần bộ đánh Phú Yên Trần. quanh Diệu mang quần Thủy Đánh nhà chàng. nhưng do thành chị quá vững chãi cộng. thêm Nguyễn Ái gửi quần để đánh giúp. khiến quân Tây Sơn phải rút về Nguyễn. Ánh thân Trinh dẫn quân đánh đến Thị Nại.

Và dồn ép quân Tây Sơn tháng 8 âm lịch. năm 1794 Nguyễn Ánh cho Nguyễn Phúc cảnh. về lại gia đình đến tháng 9 chính ông. cũng gọi lại gia định.để võ cô diện. kháng tháng 11 âm lịch năm 1794 trên. quanh Diệu lại vai diễn Khánh Lê chung. thì chặng đường tiếp tế của con Nguyễn ở. Bình Thuận quân Tây Sơn sau đó tiến ra. nhiều vụ bão chiếm lại được Phú Yên Phan. Rí Bình Thuận năm 1795 Nguyễn Ánh ra sức. phản công để cảnh giữa Gia Định dù mình. thì thân trinh ra cứu diện kháng thậm. chí ông có đến tận Phú Yên nhằm tạo thế. kìm kẹp với quân Tây Sơn nhưng cũng. không thắng nổi hai bên chỉ dừng lại ở. thế giằng co Tình hình này Đang kéo dài. khi bất ngờ triều Tây Sơn có mâu thuẫn. lấy chung rút về để giải quyết Trần. Quang Diệu cũng rút lại về Quy Nhơn. triều Tây Sơn bắt đầu chia bè chia váy. các thế lực liên tục tranh giành nhau.

Khiến Tây Sơn ngày một suy yếu Lúc này. Diên Khánh đã được giải vây Nguyễn Ánh. cho Tôn Thất hội giữa Duyên Khánh rồi. mình thì rút về Gia Định tháng 3 âm lịch. năm 1797 Nguyễn Ánh kéo quần ra đánh Quy. Nhơn Nguyễn Văn Chương giành lại Phú Yên. Còn Nguyễn Ánh thân Trinh kéo ra cử đại. đánh nhau với Lê Trung Nguyễn Ánh cấp. được nhiều thế giới nhưng khi kéo đến. cảng Quy Nhơn thấy tôi liền vòng Liên. Quảng Nam đánh Đà Nẵng Nguyễn Ánh định. chiếm đất Quảng Nam nhưng quân Tây Sơn. đã Phòng bị thuyền chở lương không lên. kịp nên Quân Nguyễn lại rút về Nguyễn. Ánh dùng các biện pháp ngoại giao để tìm. cách cô lập Tây Sơn Ông sai người sang. bàn ghế vua xiêm xin mượn đường qua Vạn. Tượng Đá Nghệ An và thoái hóa vừa diêm. đồng ý cứ quân chân lạc và Vạn Tượng. giúp sức gây rối Nghệ An Ông cũng muốn. hàng nhà tang nhưng không thành tháng 3.

Âm lịch năm 1799 Nguyễn Ánh đem quân đi. đánh Quy Nhơn quân Tây Sơn đang lục đục. Nguyễn Ánh Tiến Quân nhanh chóng dưới. bao với Quy Nhơn Trần Quang Diệu và Võ. Văn Dũng và cứu nhưng bị chặn lại ở. Quảng Ngãi sau đó thôi to không được ứng. cứu các tướng Tây Sơn giữa quy nhơngia. hàng Thành Quy Nhơn bị hạn Quy Nhơn là. đất tổ của nhà Tây Sơn nên quân Tây Sơn. quyết tâm giành lại Trần Quang Diệu theo. đường bộ đến về Quy Nhơn Vũ và giống đến. cửa biển Thị Nại trấn giữ nguyên Ánh. tiến quân ra mà không làm gì được tháng. 1 năm 1801 Nguyễn Ánh Đèn thủy quân ra. đánh tan Vũ Văn Dũng trong Trần Thị này. đến Quy Nhơn ở Tây Sơn về thành quá mạnh. Nguyễn Ánh Huyền Võ Tánh đẳng giữa Quy. Nhơn Mở Đường Máu Chạy Trốn nhưng Võ. Tánh kiên quyết cứu thủ đến Nguyễn Ánh. tin đáng Phú Xuân thấy Tây Sơn rôn Hết. quân được Quy Nhơn Nguyễn Ánh kéo quân.

Ra đánh chiếm Quảng Nam rồi tiến về Phú. Xuân từ mùng 1 đến mùng mấy âm lịch năm. 1801 Nguyễn Ánh theo đường biển đánh Vào. Phú Xuân Cảnh thịt bò chạy ra Bắc Hà. Nguyễn Ánh chiếm được Phú Xuân Nguyễn. Ánh Sa Lê Văn Duyệt từ Phú Xuân vào cứu. Quy Nhơn nghe tin càng Thịnh bò Phú Xuân. và chạy Trần Quang Diệu đang về Quy Nhơn. người quen về cứu nhưng bị Lê Văn Duyệt. chặn lại ở Quảng Nam Võ Tánh đẳng giữa. Quy Nhơn biết khó lòng giữ lâu hơn nữa. liền tự sát quân Tây Sơn tái chiếm Quy. Nhơn càng hình sau khi chạy ra Bắc nên. tập trung quan đến tái chiếm Phú Xuân Và. cứ chuyển quanh Diệu đầu năm 1802 quân. Tây Sơn theo 2 đường thủy bộ từ Bắc vào. đánh Phú Xuân Quân thủy do Nguyễn Văn. Thủy mới tiến đến cửa biển Nhật Lệ khi. bị Nguyễn Vạn trường đánh bại quần bộ do. Bùi Thị Xuân đánh quân Nguyễn ở Trấn. đình nghe tin quân thù thua to nên rối.